پرستیژ شغلی مهم است یا دستمزد مناسب؟

2.5 میلیون شغلی که اتباع خارجی اشغال کرده اند این روزها خبر ساز شده است اما کارشناسان معتقدند، دستمزد و منزلت اجتماعی این مشاغل برای ایرانی ها نازل است

«2.5 میلیون شغل وجود دارد که ایرانی ها تمایلی به اشغال آن ندارند.» هنوز یک روز از اعلام آمار نیروهای خارجی فعال در ایران نگذشته بود که وزیر کار از واقعیتی تکان دهنده پرده برداشت.

این آمار در شرایطی توجه محافل خبری را به خود جلب کرد که چندی پیش تعداد بیکاران کشور از سوی مرکز آمار ایران،2 میلیون و 563 هزار نفر اعلام شده بود.

حدود نیمی از این بیکاران هم از فارق التحصیلان دانشگاهی محسوب می شوند که تمایلی به برخی شغل ها نشان نمی دهند. علی ربیعی به مشاغلی اشاره کرد که نیروی کار در ایران آن ها را در شان خود نمی دانند و به همین دلیل نیروهای خارجی در این بخش ها به کار گرفته می شود. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشاغلی همچون چوپانی را مثال زد و به کارگیری اتباع افغانی در این بخش را شاهد مدعای خود قرار داد. شاید بتوان برخی شغل های خدماتی و سخت نظیر سوپوری، مغنی گری و نظافت اماکن را در این لیست گنجاند که برخی پرستیژ اجتماعی چندانی برای آن قائل نیستند.

یک کارشناس اقتصادی اما معتقد است که مسئله اصلی در عدم تمایل به این شغل ها، دستمزد پایین است: نیروی کاری که در ایران زندگی می کند با این هزینه ها برای خود زیرساخت هایی را متصور می شود و برنامه ای را برای زندگی خود ترسیم می کند که با دستمزدهای پایین انتظاراتش برآورده نمی شود اما نیروی کار خارجی برای مدتی از همان کار ارزان استقبال می کند و با سختی آن کنار می آید. حسین راغفر گفت: دستمزد نازل که سابقه 100 ساله در اقتصاد ایران دارد، موجب از دست رفتن سرمایه های انسانی به مهاجرت آن ها شده است. مشکل نیروی کار ایران بیش از آن که با منزلت اجتماعی شغل باشد با دستمزد پایین آن است. همانطور که همین افراد حاضر می شوند شغل هایی که برخی آن را کم شان تلقی می کنند را در کشورهای دیگر با دستمزد مناسب انجام دهند.

عضو هیات علمی دانشگا الزهرا تاکید می کند که دستمزد شایسته برای شغل شایسته به این مفهوم است که با یک شیفت کار امکان تامین نیازهای اساسی انسان فراهم باشد. اگر اینچنین باشد و فرد جویای بداند متناسب با کاری که انجام می دهد، دستمزد دریافت می کند، می پذیرد که شان او حفظ شده است. آنگاه دیگر عنوان شغل اهمیت چندانی پیدا نمی کند. طبق آخرین آمار اعلام شده تعداد 1 میلیون و 700 هزار نفر اتباع افغانی، پاکستانی، عراقی و ترکیه ای در کشور فعالیت می کنند.

در شرایطی که ارشدترین مقام دولتی موضوع بیکاری را مهمترین چالش پیش روی دولت دانسته عدم تمایل کارجویان به برخی مشاغل سوال برانگیز شده است. وزیر اقتصاد نیز در اظهار نظری اعلام کرده است که اگر اقدامی اساسی صورت نگیرد، تعداد 4.5 میلیون نفر دانشجو که به زودی به عنوان متقاضی کار به جمع بیکاران فعلی می پیوندند، بحران بیکاری را به وجود خواهند آورد. یک کارشناس بازار کار معتقد است: معمولا مشاغل سخت و زیان آور که منزلت اجتماعی بالایی ندارد، مورد استقبال ایرانی ها قرار نمی گیرد. دستمزدهای پایین و عدم امنیت شغلی مناسب هم دلیلی است که نیروی کار از آن گریزان است.

کارفرمایان هم برای چنین مشاغلی ترجیح می دهند از اتباع خارجی استفاده کنند تا حداقل های تامین اجتماعی و دستمزد را در برابر کار سخت و دارای امنیت شغلی پایین، رعایت کنند. محسن ایزدخواه گفت: عناوین شغلی می تواند رغبت ایجاد کند. ممکن است کارهای بسیار سختی در برخی کارخانه ها نظیر فولادمبارکه و خودروسازی ها وجود داشته باشد که به دلیل امنیت شغلی بالا و منزلت اجتماعی ناشی از یک برند بزرگ، نیروی کار جذب آن می شود.

به گفته این کارشناس اقتصادی، زمانی که نه دستمزد قابل قبول و امنیت شغلی و نه منزلت اجتماعی برای شغلی وجود ندارد به دلیل فضای موجود در جامعه که دانشگاه ها نیز تعداد زیادی فارق التحصیل با توقع بالا تولید کرده اند، اتباع خارجی به کار گرفته می شوند.

معاون اسبق سازمان تامین اجتماعی به رواج روحیه تن پروری نیز اشاره کرد: برخی خانواده ها با حمایتی که از جوان خود تا پیش از ازدواج می کنند به نوعی وظیفه تامین اجتماعی را انجام می دهد و این کار تن پروری را افزایش می دهد. پرداخت نقدی یارانه نیز در برخی مناطق نظیر روستاها چنین آفتی را به همراه داشته است